مساله آلودگی هوا
می توان گفت که اغلب توجهات در مقوله تاثیر خودرو بر محیط زیست، به خصوص در میان متخصصین عجول داخلی، معطوف به سوخت خودروهاست، گرچه بحث آلایندگی سوختهای فسیلی از اهمیت ویژه برخوردار بوده، و سهم آن در مشکلات موجود، قابل توجه است، با این حال کوشش خواهیم کرد در این بررسی اجمالی، جنبه های بیشتری از تاثیرات مخرب خودروها را به خصوص بر محیط زیست داخل کشور مورد توجه قرار دهیم.
علاوه بر گازهای سمی حاصل از مصرف سوخت خودروها، و صرفنظر از نوع سوخت، مواد و مصالح بکار رفته در تولید، تعمیر و نگهداری و بهره برداری آنها نیز تاثیرات غیر قابل انکاری بر محیط می گذارند.
تخریب تدریجی لاستیک چرخها ناشی از اصطکاک با آسفالت جاده ها، با احتساب حداقل روزانه فقط دو گرم برای هر خودرو می تواند در هر شبانه روز بیست تن ذرات معلق غیر قابل تجزیه و مسموم کننده وارد چرخه محیط زیست کند. این مقدار بر اساس اعلام دولت، در کشور کانادا، بالغ بر هفت و نیم تن در روز است، تاثیر تخریبی این ذرات توام با گازهای خروجی اگزوز، بر کاهش بارندگی، افزایش دما، تخریب پوشش طبیعی خاک، و سرعت بخشیدن به فرسایش مراتع و کوهها، نمای ساختمانها، لباس شهروندان و پوست و مو، به خصوص به دلیل وجود ذرات سرب و گازکربنیک و به خطر انداختن سلامت قلب و دستگاه تنفسی انسانها، غیر قابل انکار است، و می توان ادعا کرد با تاثیر زنجیره ای کمبود آب، تخریب پوشش گیاهی، افزایش دما و آلودگی های محیطی و آلوده شدن بدنه خودروها و نیز خورندگی بیش از حد طبیعی فلزات در محیطهای مرطوب ناشی از فعل و انفعالات شیمیایی، روزانه میلیونها ساعت از وقت شهروندان و میلیاردها ریال از درآمد آنان صرف رفع این تاثیرات مخرب می گردد.
هیچگاه تاثیر ذرات معلق بر تمیزی شیشه پنجره منزلتان را مشاهده کرده اید؟ یا بارش اندکی باران باعث نشده که شما ناگزیر برای شستشوی بدنه خودروتان به کارواش مراجعه کنید؟ بعد از یک مسافرت درون شهری سه چهار ساعته در شهر، یقه پیراهن، سر آستین مانتو، موها و پوست شما چه وضعیتی پیدا میکنند؟ نفوذ ذرات معلق بر فضای داخلی منزل و محیط کار شما تا چه اندازه وقت و درآمدتان را تلف می کند؟
روغن موتور خودروها و سایر روغنهای مصرفی که در بخشهای جعبه دنده، ترمز، سامانه هیدرولیک و… استفاده می شوند سهم بسزایی در آلودگی فضای زندگی انسانها دارند اگر فقط در هر فصل سال، یک لیتر از سوخت و روغنهای مورد استفاده هر خودرو به صورت بخار یا نشتی یا بیدقتی های ناشی از تعویض روغن در محیط های نامناسب وارد چرخه محیط زیست شود روزانه بیش از یازده تن مواد و بخارات سمی در جاده ها و کوچه، خیابانهای شهرها رها می شود، آزمایشات ثابت کرده است که خاک آلوده با روغن تا یکصد سال خاصیت باروری خود را از دست خواهد داد. فرسایش لنت ترمز خودروها روزانه بیست تن ذرات معلق، پودر سیمان، آزبست(پنبه نسوز) چسبهای صنعتی و مواد آلی را در فضا پراکنده می کند. طبق اعلام برنامه تلویزیونی طلوع از شبکه چهار سیما در آذرماه امسال میزان آزبست موجود در هوای تهران شصت برابر حد مجاز بوده است.
آمار تصادفات کشور طبق آخرین اعلام پلیس راه، حدود نود و پنج مورد در هر شبانه روز است که با احتساب تصادفات تک خودرویی در هر شبانه روز حداقل یکصد و پنجاه دستگاه خودرو در تصادفات آسیب میبینند. مجموعه فعالیتهای ناشی از حوادث جاده ای و عملیات جبرانی کاهش صدمات و اصلاح معایب و رفع خرابیهای حاصله، باعث رها شدن سالانه ۶۰۰۰ تن مواد آلاینده نظیر شیشه، لاستیک، قطعات پلاستیکی، ضایعات پی وی سی، گازهای سمی و مایعات، رنگ و اقلام زیان آور تجزیه نشدنی در محیط، و افزایش تولید زباله های بیمارستانی تا حد ۶۰۰ تن می شود.
علاوه بر تاثیر تخریبی مستقیم، نقش زیانبار غیر مستقیم خودروها بر محیط زیست نیز قابل انکار نیست، فراوانی خودرو همراه با فقدان آموزش صحیح، قانون گریزی، منافع شخصی و نقصان فرهنگ سازی مناسب، بسیاری از نقاط دور از دسترس طبیت، جنگلها، بیابانها و کوهستانهای کشور را در معرض تهاجم انسانها که خود را مالک بلامنازع آفرید ه های خداوند می دانند قرار داده است.
بسیاری از گونه های گیاهی در هجوم میلیونی مسافران بی توجه وخوشگذران در معرض انقراض قرارگرفته اند، بطری خالی نوشابه ها، کیسه های زباله و ظرفهای پلاستیکی، باطریها و تایرهای فرسوده، و صدها نوع دیگر از پسماندهای مضر در دورترین و بکرترین نقاط جاده ها، سواحل، جنگلها، غارها و حتی قله های مرتفع کوهستانها و پهنه کویرها، جا خوش کرده اند و توده مردم که مسببین اصلی این فاجعه هستند، از تاثیر دهشتناک آنها بر زندگی خود و سایر جانداران آگاه نیستند، نسل بسیاری از گونه های جانداران اعم از پستانداران، پرندگان و خزندگان به جهت تجاوز خودروها به قلمروهای امن و زیستگاه های طبیعی و تسهیل شکار و کشتار آنها در معرض نابودی قرار گرفته است، حمل و نقل سریع درختان قتل عام شده جنگلها و فرار دزدان از دسترس محیط بانان آسانتر شده است و………
اما مشکل آلودگی هوا، اولین بار به صورت مشهود در دهه ۱۹۴۰ در لس آنجلس بروز کرد و پس از آن در کشورهای مختلف از جنبه های مختلف مورد توجه قرار گرفت و بررسیهای علمی روی علل و عوامل آن صورت گرفت. اولین نتایج تحقیقات که در سال ۱۹۵۲ بدست آمد موتور اتومبیلها را از عوامل اصلی ایجاد آلودگی هوا شناختند.
لذا برای حفظ محیط زیست، در کشورهای پیشرفته، استانداردهایی در زمینه محدود ساختن آلاینده های خروجی موتور اتومبیلها ارائه شد. همچنین در موتور، از تجهیزات کمکی و در سوخت نیز از مواد افزودنی برای بهبود یکفیت و حذف سرب استفاده شد.
از دهه ۱۹۷۰ ، به دلیل افزایش بهای فراورده های نفتی از جمله سوخت وسائل نقلیه، تلاش زیادی برای بالا بردن بازده و کاهش مصرف موتورها صورت گرفت. همچنین تلاش بسیاری برای یافتن جایگزین مناسب بنزین و گازو ییل انجام شد که از بین آنها می توان به گاز طبیعی، متانول و اتانول اشاره کرد.
هیدروژن، بنزین و گازو ییل مصنوعی حاصل از سنگهای نفتی و زغال سنگ، نیز جایگزینهایی بلندمدت محسوب میشوند که در حال حاضر چندان کاربرد وسیعی ندارند.
تهران یکی از آلوده ترین کلان شهرهای دنیاست که همه ما شدت آلودگی هوا را در آن به خوبی درک و لمس کرده ایم. بر اساس آمار رسمی در سال ۸۹ ، هوای شهر تهران ۱۰۳ روز در شرایط آلوده، ۲۴۷ روز در وضعیت سالم و نهایتاً ۱۴ روز در شرایط پاک قرار داشته، و این در شرایطی بوده که این شهر نسبت به سال ۸۸ با افزایش ۵/ ۲ برابری آلودگی روبه رو بوده است.
آلودگی هوا از جنبه های مختلف، آثار قابل ملاحظه ای بر محیط زیست و کلیه موجودات زنده می گذارد. انسان بدون آب و غذا چند روز اما بدون هوا نمی تواند بیشتر از چند دقیقه زندگی کند. کیفیت مناسب هوا برای سلامت انسان ضروری است. تهدید سلامت بشر، گیاهان و جانوران، کاهش کیفیت آب و خاک، از بین رفتن آثار و بناهای تاریخی و کاهش میدان دید، و تاثیر آن بر سوانح هوایی و جاده ای از جمله آثار سوء آلودگی هوا هستند.
کاهش میدان دید و از بین رفتن وضوح اشیای پیرامونی بر اثر وجود آلایند ه های مختلف در هوا احساس ناخوشایندی در انسان ایجاد میکند. آسیب بافت های گیاهی، کاهش میزان رشد و نمو و یا توقف آن، افزایش حساسیت در برابر آفات و بیماری های گیاهی از جمله آثار زیان بار آلودگی هوا بر گیاهان است. گازهای سمی موجود در هوا باعث شیوع انواع سرطان ها، سوزش چشم، زایمانهای زودرس، تحریک سیستم تنفسی، افزایش حساسیت در برابر عوامل بیماری زا و بیماری های قلبی و بروز بیمار یهایی چون برونشیت و ذات الریه و تشدید بیماری های مزمنی چون آسم و آمفیزم می شوند.
با توجه به ترافیک سنگین شهر تهران، مسلم است که مهمترین عامل آلودگی، دود خروجی از اگزوز انواع اتومبیل ها است که علاوه بر نامناسب بودن شرایط فنی خودروها به کیفیت نامطلوب سوختهای تولیدی هم بستگی دارد ضمناً به دلیل محصور شدن شهر تهران در این رشته کوهها، وزش باد در سطح شهر بسیار محدود بوده و تهویه هوا به کندی صورت میگیرد. لذا هر روز بر حجم آلودگی هوا افزوده شده و وضعیت زندگی را خطرناک تر میکند، ضروری است هر یک از ما سعی کنیم تا در کاهش این آلودگی نقشی ایفا کنیم.
چگونه می توانیم در کاهش آلودگی هوا تاثیرگذار باشیم با تغییر روش رانندگی و اصلاح الگوی رفتاری، فرهنگ سازی، از خودگذشتگی و آموزش غیر مستقیم افراد ناآگاه، به کاهش آلودگی هوا و افزایش روحیه گذشت، و ترویج اخلاق، کمک کنیم.
نکته حائز اهمیت در بحث آلودگی خودروها به الگوهای رفتاری ما در استفاده از اتومبیلهای شخصی نیز مربوط میشود. چه بخواهیم و چه نخواهیم از زمان روشن کردن اتومبیل تا خاموش کردن آن انواع گازهای سمی و ذرات معلق خطرناک وارد چرخه محیط زیست می شود. اما می توانیم با تغییر در روش استفاده از خودرو، مقدار آلودگی حاصله را به حداقل رسانده و نوع آلودگیهای ایجاد شده را نیز در جهت کاهش خطرات تغییر دهیم.
در رانندگی اتومبیل، ۳ حرکت اصلی وجود دارد:
۱– افزایش سرعت یا شتاب مثبت – فشردن پدال گاز
۲- سرعت ثابت یا شتاب صفر – ثابت نگه داشتن پدال گاز
۳ کاهش سرعت یا شتاب صفر – فشردن پدال ترمز
خروج آلاینده ها از اگزوز اتومبیل، در هر کدام از این عملکردها، هم از نظر نوع آلودگی، و هم از نظر مقدار، متفاوت هستند. برای مثال بسیاری از گازهای سمی، فقط در زمان شتاب مثبت، و بعضی در
شتاب منفی ایجاد می شوند. اما آنچه ثابت شده است، این است که کمترین حجم آلودگی و ک مخطرترین گازها در شتاب صفر و یا به عبارتی در سرعت ثابت، تولید می شوند. شتاب منفی ملایم (به جای رانندگی عجولانه و استفاده فراوان از ترمزهای شدید و ناگهانی!) نیز نسبت به شتاب مثبت، آلودگی کمتری در پی دارد. لذا چنانچه سعی کنیم بیشتر زمان رانندگی را به جای گاز دادن و ترمز کردن های پیاپی و ناگهانی به حرکت با سرعت متعادل و ثابت، سپری کنیم و برای توقف نیز به آرامی سرعت را کاهش دهیم، کمترین فرسایش و آلودگی را ایجاد خواهیم کرد.
* تا جایی که امکان دارد در زمان های پر رفت وآمد، که مجبور به توقفهای مکرر می شویم از حضور در معابر و استفاده از وسیله نقلیه بپرهیزیم.
* هنگامی که از فاصله دور به چراغ قرمز نزد کی می شویم و با توجه به زمان باقیمانده چراغ میدانیم که لحظاتی را ناگزیر تا باز شدن مسیر عبور، منتظر خواهیم ایستاد، بهتر است به جای مسابقه دادن برای رسیدن به تقاطع و معطل شدن در حالت توقف، از گاز دادن خودداری کنیم تا به آرامی پشت چراغ، توقف کنیم ضمن اینکه ممکن است با تنظیم سرعت، همزمان با گشوده شدن معبر به تقاطع برسیم و بدون وقفه عبور کنیم.
* در همه جا به خصوص در مکانهایی که آلودگی شدیدتر است از گاز دادن بی مورد خودداری نماییم.
* نسبت به انجام به موقع معاینه فنی، تعویض فیلترها و تعویض روغن حساسیت بیشتری نشان دهیم.
* با انتخاب به هنگام و صحیح مسیر عبور به خصوص قبل از خروجی بزرگراهها و نزدیک تقاطعها، از تشکیل گر ه های ترافیکی و ایجاد مزاحمت برای عبور سایرین پیشگیری نمائیم.
* برای تردد داخل شهر تا حد امکان از خودروهای کوچکتر و کم مصرف استفاده کنیم.
*در زمان بروز تصادف غیر جرحی، بدون فوت وقت وصرفنظر از واکنش راننده مقابل، اتومبیل خود را به محلی که مخل عبور سایرینو موجب راه بندان نباشد، منتقل کنیم و مطمئن باشیم که واکنش پلیس و سایر شهروندان به این اقدام ما، مثبت خواهد بود.
* بر خلاف عرف رایج، به طور کلی شیوه رانندگی خود را بر اساس پرهیز از ایجاد هرگونه مزاحمت برای سایرین تغییر دهیم.
* هر ۱۰ کیلوگرم وزن اضافی خودرو معادل افزایش ۶ درصدی مصرف سوخت است، باربندها را باز کنیم. همچنین نگاهی به صندوق عقب، بی فایده نخواهد بود.
* برای توقف در محلهای غیر مجاز، توقف دوبل و ایجاد اختلال در عبور دیگران، غیر از کمک به مصدومین هیچ عذر دیگری را نپذیریم.
* با رانندگان مقابل و عابرین پیاده مهربان باشیم، لبخند بزنیم، حق عبور همه را بر حق خود ترجیح دهیم و اجازه بدهیم دیگران احساس زرنگی کنند، ممکن است اندکی دیرتر برسیم، اما ریسک تصادف را کاهش خواهیم داد، خوشحالتر خواهیم بود، کمتر خسته خواهیم شد و به آرامش درونی دست خواهیم یافت.
* در مراجعه به محلهای مختلف نظیر بیمارستانها، بانکها، مراکز خرید، مهد کودک، مراکز آموزشی و…. قابل پیش بینی است که با مشکل یافتن محل برای توقف، مواجه خواهیم شد، اعصابمان به هم خواهد ریخت و ممکن است با رفتار نابهنجار دیگران مواجه شویم، اگر بین ۲۰۰ تا ۲۵۰ متر مانده به مقصد محل توففی وجود دارد، شک نکنیم مناسبترین محل را یافته و علاوه بر خلاصی از تراکم زیاد خودروها در مقصد، با اندکی پیاده روی به سلامت خود و جامعه کمک کرده ایم.
* هیچوقت از رانندگان وسایل نقلیه عمومی و تاکسیها، نخواهیم که برای سوار یا پیاده شدن ما در
محلهایی مثل حریم چهارراه و میادین، و خروجی یا ورودی بزرگراهها، توقف کنند و بر انجام این نکته تاکید کنیم.
* برای مراجعه به محلهای مختلف، تاثیر پرسیدن قبل از حرکت، برنامه ریزی مسیر، و مطالعه نقشه شهر را دست کم نگیریم و بخشهایی از مسیر را پیاده طی کنیم.
* در مسافرتهای جاد های انتخاب زمان مناسب، سرعت مناسب با وزن خودرو، و شیب جاده، و خودداری از سرعتهای بالاتر از ۱۰۰ کیلومتر، تاثیر بسزایی در کاهش مصرف سوخت و آلایندگی محیط دارد. توصیه شده است زمان مسافرت را به گونه ای انتخاب کنیم که با حجم تردد زیاد خودروها در جاده ها مواجه نشویم.
خطرآلودگی هوای داخل خودرو
بسیاری از ما نسبت به آلودگی هوای خارج از اتومبیل، اطلاعات کافی داریم اما تصور میکنیم که اگر شیشه ها را ببندیم تا حدود زیادی خود را از تنفس هوای آلوده نجات داده ایم. اما شاید برایتان جالب و البته نگران کننده باشد که بدانید برخی تحقیقات نشان داد ه اند هوای درون خودرو از هوای بیرون پاکیزه تر نیست و همان خطراتی که بر اثر آلودگی هوا در کی محیط باز، شما را تهدید میکند، در آن جا نیز وجود دارد. حتی اگر هنگام رانندگی، شیشه ها را بالا بکشید، کمکی به بهبود هوای داخل خودرو نکرد ه اید، آلودگی هوای درون خودرو، کی مشکل ب یسر و صدا و نامرئی است. بسیاری از افراد، ساعات زیادی از روز را در خودروهای خود م یگذرانند، غافل از اینکه در حال استنشاق هوایی آلوده تر از هوای محیط خارج هستند.
آلودگی درون خودرو، با استانداردهای معمول آلودگی هوا، مورد سنجش قرار نمیگیرد و معیار ویژه ای نیز برای سنجش آن تعیین نشده است. حتی زمانی که گزارش سنجش آلودگی هوای خارج از خودرو، وضعیت هوا را بی خطر نشان میدهد، ممکن است یکیفیت هوای درون آن کاملا بحرانی باشد. دودی که از اگزوز موتورهای بنزینی و دیزیلی خارج می شود، و عامل اصلی آلوده سازی هواست، شامل ترکیبات ارگانیک فرار است. ترکیباتی از قبیل بنزین، مواد قابل اشتعال، مواد سرطان زا، مونوکسیدکربن (که باعث کاهش اکسیژن رسانی خون به سلول ها می شود) و مواد ریزی که ریه ها را مسدود میکنند و می توانند باعث کاهش طول عمر شوند، گازهای متصاعد شده از قطعات پلاستیکی و پلی اورتان یا کفپوشهای لاستیکی، و موکتهای کف به راحتی وارد ریه و سیستم های داخلی بدن انسان می شود. گوگردی که در هوای درون خودرو یافت می شود، بسیار غلیظتر از گوگرد موجود در محیط بیرون است، اما غلظت ذرات فلزی معلق در هوا، مانند کروم و مس در هوای داخل و خارج خودرو، تقریباً همسان است. فیلترهای کاهنده آلودگی در مسیر ورودی سیستم تهویه خودروهای جدیدتر تا حد ۵۰ درصد ذرات معلق را جذب میکنند ولی میدانید که با یک بار باز شدن در، یا باز شدن شیشه، هوای محیط سریعا وارد شده و با تنفس سرنشینان،
غلظت کازکربنیک مرتب بالا میرود و بهتر است در شرایط مساعد با روشن کردن سیستم تهویه به تعویض هوای داخل اقدام شود.
مجموع مطالب ذکر شده بیانگر این نکته است که برای در امان بودن از آلودگی هوا، تا حد ممکن از محیطهایی که هوای نسبتا تمیزتری دارند (مانند خانه یا محیط کار ) خارج نشده و خود را در معرض انواع آلودگیهای محیط قرار ندهیم. یادمان باشد در بسیاری از موارد، استفاده از وسایل نقلیه شخصی، قبل از اینکه نیاز واقعی باشد، یک عادت است. برخی از فعالیتهای روزمره را با کمی زحمت می توانیم به شکلی دیگر(مانند پیاده روی تا سوپر مارکت) انجام دهیم، و خود را از وابستگی بیش از حد به خودرو رها سازیم.
پاسخی بگذارید