موسیقی و سلامتی

در جوامع کنونی که تنش‏ ها و فشارهای روانی سلامت انسان‏ها را مورد تهدید قرار می‏دهد بهترین کار اتخاذ تدابیری است برای افزایش مقاومت جسمانی و روانی در برابر این ناهنجاری‏هایی که انسان به ناچار با آنها روبرو است. علت بسیاری از ناملایامات رفتاری و بیماری‏های جسمانی ناشی از این است که مردم آگاهی چندانی از شیوه‏ های مقابله با این ناملایمات را ندارند. یکی از شیوه‏ های شناخته شده در بهداشت روانی، شیوه هنر درمانی است. از زمان‏های دور روشن بود که هنر وسیله ‏ای برای تهذیب روح و پالایش جان و سلامت روانی است و در میان هنرها موسیقی در روان درمانی و بهداشت روانی جایگاه ویژه ‏ای داشته و دارد. شکسپیر، شاعر و نویسنده مشهور انگلیسی، معتقد بود که (طلسم نغمه ‏ها)، حتی سینه ‏های وحشی و دور از احساس را سحر می‏کند و به آرامش می‏کشد.

در تاریخ روان‏ درمانی نمونه ‏های زیادی وجود دارد مبنی بر اینکه بیماری‏های درمان‏ ناشدنی به کمک نوای موسیقی، درمان شده ‏اند و قدرت حیرت‏ انگیز نغمه‏ های موسیقی آنها را بهبود بخشیده است.

موسیقی روان را نرم و آرام و جسم را زنده و پرنشاط می‏سازد. بی‏ علت نیست که در گوشه ‏ای از تابلوی مشهوری که دکتر فیلیپ پینل را در حال باز کردن غل و زنجیر از دست و پای بیماران روانی بیمارستان امراض روانی پاریس نشان می‏دهد، مردی را در حال نواختن ویولن و آرامش بخشیدن به بیماران روانی می‏بینیم.

اثرات موسیقی بر سیستم عصبی انسان

طبیعت آدم، چه در اساس زیست‏ شناختی و چه در ساختار روانی، تحول و مسیری آهنگین را می‏پیماید و ریتم و هارمونی در ساختمان آن ریشه دارد؛ به همین لحاظ مجذوب نظم و هماهنگی و کنش های ریتمیک بیرونی می‏شود.

درباره اثرات موسیقی بر سیستم عصبی انسان و درمان بیماران با موسیقی آزمایش‏های علمی مختلفی به عمل آمده ‏است. این آزمایش‏ها نشان داده ‏اند که موسیقی می‏تواند بر سلسله اعصاب انسان به شدت اثر کند. این اثر بر عمل قلب، گردش خون، آهنگ تنفس و ضربان نبض کاملاً آشکار است. موسیقی می‏تواند در تنظیم ضربان قلب و تنظیم فشار خون و نظم بخشیدن به تنفس و متابولیسم بدن موثر باشد.

برای نمونه، در مطالعاتی که اخیراً انجام شده و در مجله (پیشگیری) آمده ‏است، تأثیر نوای موسیقی را در بهتر شدن آهنگ تنفسی نوزادان زودرس نشان داده‏ است. بنا‏بر‏این تحقیق محققان در بخش مراقبت‏های ویژه نوزادان، دو گروه از این نوزادان زودرس را انتخاب کرده و در گوش‏ه ای یک گروه از این نوزادان گوشی‏های کوچکی گذاشتند و از آن زمزمه موسیقیایی لالایی پخش می‏کردند. محققان مشاهده کردند که وقتی موسیقی پخش می‏شد نوزادان میزان بیشتری از اکسیژن در خونشان داشتند و همینطور ضربان قلب و سرعت تنفسشان به نسبت گروه دوم که فقط وزوز دائم دستگاه‏های کنترل پزشکی را به همراه صداهای زمینه ‏ای دیگر که در بخش وجود داشت می‏شنیدند به حد طبیعی نزدیکتر بود.

همچنین تأثیر روانی موسیقی در ایجاد تغییر حالت، بالا بردن میزان دقت، هماهنگی بخشیدن به رفتار و کردار و تکامل سطح فکر و فرهنگ، امروزه ثابت شده ‏است.

موسیقی آنقدر مؤثر است که می‏تواند سلامتی را به خطر اندازد یا موجب بهبود آن شود. موسیقی برای بیان و ارتباط، نیاز است. موسیقی باعث تمرکز حواس و اندیشه می‏شود.

موسیقی ملایم با صدای ملایم و معمولی بر حسب ریتم و سرعت و ضرب آهنگ خود منجربه آرامتر شدن ضربان قلب، ملایم شدن آهنگ تنفسی و سبک ‏سازی و تمدد اعصاب در سیسم عصبی می‏شود و نوعی روحیه مسالمت‏ جویی و آرامش ‏طلبی و نرم‏ خویی در انسان به وجود می‏آورد.

موسیقی پرهیجان با همان حد از شدت و بلندی، باعث طپش شدیدتر قلب و تندتر شدن ضربان قلب، متلاطم شدن آهنگ تنفسی و حالت برانگیختگی و هیجان در دستگاه عصبی می‏شود و تحریک‏ پذیری و کشش عصبی شدیدتری در انسان ایجاد می‏کند.

بنابراین بین حالت‏های مختلف موسیقی و حالات عصبی انسان ارتباطی مستقیم و محکم وجود دارد و در اثر همین ارتباط بی‏واسطه است که موسیقی می‏تواند در لحظه ‏ای آدم را بگریاند و در لحظه‏ ای دیگر بخنداند، در لحظه ای آرامش ببخشد و در لحظه ‏ای دیگر او را به هیجان آورد.

ابن خلکان در وفات الاعیان، حکایتی در باره فارابی نقل کرده که روزی فارابی وارد مجلس سیف الدوله می‏شود و هنگامی که نوبت به موسیقی می‏رسد، شروع به نواختن می‏کند و چنان می‏نوازد که همه به خنده می‏افتند، پس لحن را تغییر می‏دهد و این بار چنان می‏نوازد که همه می‏گریند، سپس لحن دیگری چنان ساز می‏کند که همه حضار به خواب می‏روند!

کاربرد موسیقی در درمان

همانطور که در مقاله‏ ها و کتاب‏های خاص (موسیقی درمانی) آمده ‏است، موسیقی در درمان بیماری‏های جسمانی و اختلال‏های روانی و… مؤثر بوده ‏است. برای آشنایی بیشتر شما خوانندگان عزیز با حیطه کاری موسیقی درمانی مواردی را برمی‏شماریم:

کاربرد موسیقی در درمان‏های عقب ماندگی ذهنی، ناتوانایی‏ های یادگیری، ناشنوایان، نابینایان، اختلالات ارتباطی، معلولیت ‏های ارتوپدی، بیماران جسمی حاد و مزمن، معلولین چندگانه، مشکلات رفتاری و آشفتگی‏های عاطفی کودکان و نوجوانان، اختلالات و بیماری‏های روانی بزرگسالان، بیماران پیر، بیماران پایانه(علاج ناپذیر)؛ موسیقی در زایمان و مراقبت‏های مربوط به نوزاد، کاربرد موسیقی درمانی در برنامه‏های درمان استرس و… (علی زاده محمدی، ۱۳۷۱).

چهار عنصر کلیدی که در انجام موسیقی درمانی مطرح هستند:

۱– وضعیت راحت فرد

۲- متمرکز ساختن و تمرکز فرد (بر موسیقی)

۳- یک نگرش پذیرا (برای درمان)

۴- یک محیط ساکت و آرام

 

 

اشتراک گذاری

پاسخی بگذارید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *