در جوامع کنونی که تنش ها و فشارهای روانی سلامت انسانها را مورد تهدید قرار میدهد بهترین کار اتخاذ تدابیری است برای افزایش مقاومت جسمانی و روانی در برابر این ناهنجاریهایی که انسان به ناچار با آنها روبرو است. علت بسیاری از ناملایامات رفتاری و بیماریهای جسمانی ناشی از این است که مردم آگاهی چندانی از شیوه های مقابله با این ناملایمات را ندارند. یکی از شیوه های شناخته شده در بهداشت روانی، شیوه هنر درمانی است. از زمانهای دور روشن بود که هنر وسیله ای برای تهذیب روح و پالایش جان و سلامت روانی است و در میان هنرها موسیقی در روان درمانی و بهداشت روانی جایگاه ویژه ای داشته و دارد. شکسپیر، شاعر و نویسنده مشهور انگلیسی، معتقد بود که (طلسم نغمه ها)، حتی سینه های وحشی و دور از احساس را سحر میکند و به آرامش میکشد.
در تاریخ روان درمانی نمونه های زیادی وجود دارد مبنی بر اینکه بیماریهای درمان ناشدنی به کمک نوای موسیقی، درمان شده اند و قدرت حیرت انگیز نغمه های موسیقی آنها را بهبود بخشیده است.
موسیقی روان را نرم و آرام و جسم را زنده و پرنشاط میسازد. بی علت نیست که در گوشه ای از تابلوی مشهوری که دکتر فیلیپ پینل را در حال باز کردن غل و زنجیر از دست و پای بیماران روانی بیمارستان امراض روانی پاریس نشان میدهد، مردی را در حال نواختن ویولن و آرامش بخشیدن به بیماران روانی میبینیم.
اثرات موسیقی بر سیستم عصبی انسان
طبیعت آدم، چه در اساس زیست شناختی و چه در ساختار روانی، تحول و مسیری آهنگین را میپیماید و ریتم و هارمونی در ساختمان آن ریشه دارد؛ به همین لحاظ مجذوب نظم و هماهنگی و کنش های ریتمیک بیرونی میشود.
درباره اثرات موسیقی بر سیستم عصبی انسان و درمان بیماران با موسیقی آزمایشهای علمی مختلفی به عمل آمده است. این آزمایشها نشان داده اند که موسیقی میتواند بر سلسله اعصاب انسان به شدت اثر کند. این اثر بر عمل قلب، گردش خون، آهنگ تنفس و ضربان نبض کاملاً آشکار است. موسیقی میتواند در تنظیم ضربان قلب و تنظیم فشار خون و نظم بخشیدن به تنفس و متابولیسم بدن موثر باشد.
برای نمونه، در مطالعاتی که اخیراً انجام شده و در مجله (پیشگیری) آمده است، تأثیر نوای موسیقی را در بهتر شدن آهنگ تنفسی نوزادان زودرس نشان داده است. بنابراین تحقیق محققان در بخش مراقبتهای ویژه نوزادان، دو گروه از این نوزادان زودرس را انتخاب کرده و در گوشه ای یک گروه از این نوزادان گوشیهای کوچکی گذاشتند و از آن زمزمه موسیقیایی لالایی پخش میکردند. محققان مشاهده کردند که وقتی موسیقی پخش میشد نوزادان میزان بیشتری از اکسیژن در خونشان داشتند و همینطور ضربان قلب و سرعت تنفسشان به نسبت گروه دوم که فقط وزوز دائم دستگاههای کنترل پزشکی را به همراه صداهای زمینه ای دیگر که در بخش وجود داشت میشنیدند به حد طبیعی نزدیکتر بود.
همچنین تأثیر روانی موسیقی در ایجاد تغییر حالت، بالا بردن میزان دقت، هماهنگی بخشیدن به رفتار و کردار و تکامل سطح فکر و فرهنگ، امروزه ثابت شده است.
موسیقی آنقدر مؤثر است که میتواند سلامتی را به خطر اندازد یا موجب بهبود آن شود. موسیقی برای بیان و ارتباط، نیاز است. موسیقی باعث تمرکز حواس و اندیشه میشود.
موسیقی ملایم با صدای ملایم و معمولی بر حسب ریتم و سرعت و ضرب آهنگ خود منجربه آرامتر شدن ضربان قلب، ملایم شدن آهنگ تنفسی و سبک سازی و تمدد اعصاب در سیسم عصبی میشود و نوعی روحیه مسالمت جویی و آرامش طلبی و نرم خویی در انسان به وجود میآورد.
موسیقی پرهیجان با همان حد از شدت و بلندی، باعث طپش شدیدتر قلب و تندتر شدن ضربان قلب، متلاطم شدن آهنگ تنفسی و حالت برانگیختگی و هیجان در دستگاه عصبی میشود و تحریک پذیری و کشش عصبی شدیدتری در انسان ایجاد میکند.
بنابراین بین حالتهای مختلف موسیقی و حالات عصبی انسان ارتباطی مستقیم و محکم وجود دارد و در اثر همین ارتباط بیواسطه است که موسیقی میتواند در لحظه ای آدم را بگریاند و در لحظه ای دیگر بخنداند، در لحظه ای آرامش ببخشد و در لحظه ای دیگر او را به هیجان آورد.
ابن خلکان در وفات الاعیان، حکایتی در باره فارابی نقل کرده که روزی فارابی وارد مجلس سیف الدوله میشود و هنگامی که نوبت به موسیقی میرسد، شروع به نواختن میکند و چنان مینوازد که همه به خنده میافتند، پس لحن را تغییر میدهد و این بار چنان مینوازد که همه میگریند، سپس لحن دیگری چنان ساز میکند که همه حضار به خواب میروند!
کاربرد موسیقی در درمان
همانطور که در مقاله ها و کتابهای خاص (موسیقی درمانی) آمده است، موسیقی در درمان بیماریهای جسمانی و اختلالهای روانی و… مؤثر بوده است. برای آشنایی بیشتر شما خوانندگان عزیز با حیطه کاری موسیقی درمانی مواردی را برمیشماریم:
کاربرد موسیقی در درمانهای عقب ماندگی ذهنی، ناتوانایی های یادگیری، ناشنوایان، نابینایان، اختلالات ارتباطی، معلولیت های ارتوپدی، بیماران جسمی حاد و مزمن، معلولین چندگانه، مشکلات رفتاری و آشفتگیهای عاطفی کودکان و نوجوانان، اختلالات و بیماریهای روانی بزرگسالان، بیماران پیر، بیماران پایانه(علاج ناپذیر)؛ موسیقی در زایمان و مراقبتهای مربوط به نوزاد، کاربرد موسیقی درمانی در برنامههای درمان استرس و… (علی زاده محمدی، ۱۳۷۱).
چهار عنصر کلیدی که در انجام موسیقی درمانی مطرح هستند:
۱– وضعیت راحت فرد
۲- متمرکز ساختن و تمرکز فرد (بر موسیقی)
۳- یک نگرش پذیرا (برای درمان)
۴- یک محیط ساکت و آرام
پاسخی بگذارید