در این نوشتار به بررسی برخی فضائل اخلاقی در زندگی اجتماعی از نگاه اسلام میپردازیم ،برای رسیدن به اخلاق نیک ،ابتدا باید رذائل اخلاقی را از خود دور سازیم .
عفو
یکی دیگر از فضائل اخلاقی وکمالات مهم انسانی عفو وگذشت است که دارای آثار و فوائد مادی و معنوی زیادی بوده ،پاداش های فراوانی برای آن بیان گشته است ،برای نشان دادن اهمیت وارزش عفو همین بس که درقرآن مجید حدود ۱۲۰ مورد از خداوند با عنوان آمرزنده نام برده شده است همچنین درآیات زیادی پیامبر گرامی اسلام را امر به عفو وگذشت فرموده یا مورد ستایش قرارداده است.
مانند :
۱. ای رسول ما آنها را ببخش واز آنها درگذر که خدا نیکوکاران را دوست
دارد.( سوره مائده آیه ۱۳ )
۲. ای رسول ما گذشت کن وبه نیکی امر کن. (سوره اعراف آیه ۱۹۹ )
۳. باید ببخشند وچشم پوشی کنند مگردوست نمی دارید که خدا شما رابیامرزد و ازگناه شما درگذرد.(سوره نورآیه ۲۲ )
۴. واگر ببخشید وچشم بپوشید وببخشید خداوند آمرزنده ورحیم است ومهربان.(سوره تغابن آیه ۱۴ )
۵. گذشت کردن به تقوی نزدیکتراست. (سوره آل عمران آیه ۱۳۴ )
۶. پس هرکس ببخشد واصلاح کند پاداش اوباخدا می باشد. (سوره شوری آیه ۴۰ )
در روایات هم درباره ی صفت عفو وبخشش سفارشات را یادی شده وپاداش های فراوان وقابل توجهی برای آن بیان نموده اند.
پیامبر اکرم(ص) می فرمایند:
می خواهید شما را خبر دهم به بهترین فضائل دنیا وآخرت: اول گذشت کردن از کسی که به توستم کرده و وصلت باکسی که ازتو بریده وقطع رحم نموده ونیکی به کسی که توبه کرده وکمک به کسی که تورا محروم ساخته است. یعنی انسان باید به کسی که در حق اوظلم کرده کمک کند و ظلم اورا درنظر نیاورد.
در روایت دیگری امیرالمومنان علی(ع) می فرماید: دوچیز است که ثواب آن را نمی توان سنجید وقابل شمارش نیست :
اول گذشت وعفو وبخشش و دوم عدل ودادگری
فوائد وآثار عفو و بخشش
گذشت دارای آثار ونتایج مادی ومعنوی بسیار ارزشمندی است که چند نمونه از آنها راکه اهمیت بیشتری برخوردارند بیان می کنیم.
۱. محبوبیت نزد خدا و خلق :
پیامبراکرم(ص)می فرمایند: خداوند خود بخشنده است وبخشندگان رادوست دارند. تردیدی نیست که گذشت کننده درنظر مردم به خصوص کسی که از او عفو شده نیز محبوب می گردد و بسیاری ازکینه ها ودشمنی ها به این وسیله ازبین می رود. پیامبراکرم (ص)میفرمایند: همدیگر را ببخشید تا کینه هایتان ازبین برود.
۲. بخشش خداوند:
ازفوائد مهم بخشش این است که خداوند هم از گناهان بخشش کننده در می گذرد این حقیقتی است که در قرآن و روایات با صراحت بیان شده است.رسول گرامی اسلام (ص)می فرمایند:رحم کنید تابه شما رحم شود وببخشید تابخشیده شوید. ودر حدیث دیگری می فرمایند: هرکس که هنگام توانایی برانتقام ببخشد خداوند در روز سختی قیامت از او می گذرد و اورا می بخشد.
۳. عزت وکمال :
برخلاف اینکه بعضی فکر می کنند که اگر در برابرکسی که به ما ستم کرده است کوتاه آمدیم وگذشت کردیم شکست خورده ایم وتحقیر می شویم، انسان دربرابر عفو وگذشت ارزشمند وعزیز می گردد و پیامبراکرم(ص) می فرمایند: هرکس از ستمی که به اوشده درگذرد خداوند در عوض آن در دنیا وآخرت عزیزش می گرداند.
۴. پاداشهای الهی درقرآن کریم سوره شوری آیه ۴۰ آمده است که « فمن عفا واصلح فاجره علی الله » کسی که گذشت کند واصلاح درامورکند پاداش او برخداست. امام حسن مجتبی(ع) می فرمایند: هنگامی که روز قیامت می شود منادی ندا می دهد که ای مردم هرکس برخدا اجر وپاداشی دارد برخیزد. پس هیچ کس بلند نمی شود مگر اهل گذشت وبخشش.
بابیان این مطلب به این نتیجه می رسیم که ارزش فضیلت عفو خیلی زیاداست. وبایستی هر فرد مومن وخردمندی باجهاد نفس بکوشدکه خود را ازاحساسات وکینه به دور کند تادر دنیا وآخرت سربلند وسعادتمند شود.
رازداری وپرده پوشی
اینکه انسان عیوب و زشتیهای برادر مسلمان خود را ببیند ولی رازداری وپرده پوشی نکندموجب چند رذیله وگناه بزرگ می شود.اهانت وتحقیر وتمسخر وطعن زدن وغیبت وتهمت وپرده دری همه راشامل می شود. این رازداری وپوشانیدن عیوب افراد تازمانی نیکو وپسندیده است که ضرری به دیگری نرسد اما اگر رازداری موجب ضرربه دیگران شود ودرمقام نظرخواهی ازماهم باشند بایستی حتماً افشاء عیوب شخص خلافکار بشود.
مثلاً اگر کسی بخواهد باکسی ازدواج کند ویا معامله ویا مشارکتی بکند اگر درمقام مشورت ونظرخواهی ازماسوال شود وما پرده پوشی ورازداری کنیم مامعصیت کرده ایم وبایستی افشاء سِّراوبکنیم. یکی ازجاهایی که غیبت جایزاست درمقام مشورت واقامه شهادت واثبات حق دراین موارد جایزاست.
درقرآن مجید سوره نورآیه ۲۷ می فرمایند: آنان که دوست می دارند که کارهای زشت را میان اهل ایمان شایع کنند در دنیا وآخرت عذاب دردناکی برای آنها خواهد بود.
در روایات اسلامی هم درباره رازداری وعیب پوشی سفارشات زیادی شده است. وپاداشهای قابل توجهی برای آن ذکر شده است وازعیب جویی وگرد آوری لغزشهای مومنان برای افشاگری علیه آنان سخت نکوهش شده وکیفرهای شدیدی برای آن ذکر شده که نمونه هایی را ذکر می کنیم.
۱. پیامبراکرم(ص)می فرمایند: کسی که از برادر مومنش عیبی بداند وآن رابپوشاند خداوند در روز قیامت عیوب او را بروی می پوشاند.
۲. امام محمدباقر(ع)می فرمایند: برهر مومنی واجب است که تا هفتاد گناه کبیره مومن دیگر را براو بپوشاند.
۳. امام محمدباقر(ع) می فرمایند: براستی که نزدیکترین چیزی که بنده را به کفرمی کشاند این است که شخص بادیگری اخوت دینی برقرار سازد ولغزشهای وی راجمع آوری کند تا روزی به واسطه آن لغزشها اوراسرزنش نماید.
لازم به ذکر است که یکی ازصفات خداوند باری تعالی ستارالعیوب است یعنی پوشاننده ی عیبها ونقص ها. از اهم آثار عیب پوشی به موارد ذیل اشاره شده است :
۱. خشنودی خدا وپاداش او: خداوند متعال خودستارالعیوب است. پس هرکسی راکه عیب پوش باشد دوست می دارد. به همین جهت کسانی راکه عیب مردم رابپوشانند وپرده دری نکنند برای ایشان پاداشهای فراوانی قرارداده است.
۲. از محصولات عیب پوشی محبت وصمیمیت است ،عیب پوشی وحفظ آبروی مومنان سبب صفا وصمیمیت بین آنان می شود وموجبات وحدت وهمکاری ورشد فکری وتعامل روحی انسانها را فراهم می سازد.
پاسخی بگذارید